Finanse
Czy banki w Polsce pójdą pod młotek ?
W najbliższych miesiącach zmiana krajobrazu bankowego w Polsce jest nieunikniona. Pamiętamy dobrze zapowiedzi ministra finansów Jana Vincenta-Rostowskiego i niektórych analityków finansowych, że mamy silny, stabilny system bankowy, którego żaden kryzys się nie ima. To od dawna nieprawda.
Przede wszystkim nie mamy polskich banków i polskiego systemu bankowego, tylko zagraniczne banki komercyjne w Polsce, z wyjątkiem PKO BP, BOŚ i BGK. Jak pokazują ostatnie tygodnie, system wcale nie jest tak stabilny i silny. Nie tylko nastroje bankowców są coraz gorsze, ale i zagrożenia dla systemu bankowego są coraz poważniejsze. Komisarz Unii Europejskiej ds. systemu finansowego ostrzega od miesięcy: „Aktywa banków w Europie Środkowo-Wschodniej z powodu kryzysu mogą wyparować”.
Dawno ostrzegano
Rzecznik prasowy Kredyt Banku właśnie ogłosił publiczny apel, że pomimo gigantycznych strat belgijskiej grupy KBC, bank ten potrzebuje natychmiastowej pomocy rzędu 5,5 mld euro, a kolejnych gwarancji i pomocy w dłuższej perspektywie na kwotę aż 22,5 mld euro. KBC działa również w Polsce jako dwie marki: Kredyt Bank i Warta. Niedawno Kredyt Bank zrezygnował z ratingów agencji Fitch i Moody’s jako pierwszy bank giełdowy w Polsce.
Na polu minowym
Pod koniec 2008 r. w Polsce działało 70 banków komercyjnych oraz 579 banków spółdzielczych. Zysk netto osiągnęło 56 banków komercyjnych i 577 banków spółdzielczych. Co ciekawe, te drugie, banki spółdzielcze, miały aż około 2,5-krotnie wyższą rentowność. To już jednak koniec eldorado dla zagranicznych banków komercyjnych działających w Polsce. Kryzys tak długo lekceważony, ukrywany, daje o sobie znać coraz wyraźniej w sektorze bankowym. Zaklinanie rzeczywistości pożera dziś w tempie przyspieszonym między innymi zyski banków. Kolejne ogłaszane wyniki finansowe są coraz gorsze, a niektóre z nich będą wręcz dramatycznie złe w kolejnych kwartałach.
Nadejdą problemy
Odpisy i rezerwy banków w końcu 2009 r. mogą osiągnąć astronomiczną kwotę 15 – 20 mld zł. Banki bowiem przestały praktycznie dawać kredyty przedsiębiorstwom. W kwietniu 2009 r. banki wypłaciły z banków 5 mld zł swoich oszczędności, aby tylko związać jakoś koniec z końcem. Zaczynają żyć w całkowicie nowej rzeczywistości – rzeczywistości kryzysowej i recesyjnej i w przededniu krachu realnej gospodarki oraz poważnego załamania budżetu państwa, a niewykluczone, że również polskiego złotego w drugiej połowie 2009 r. Fala tsunami dopiero liznęła brzegi polskiego sektora bankowego w Polsce. Główna fala uderzeniowa nadejdzie w drugiej połowie 2009 r., a naprawdę dramatyczny będzie dla polskiej gospodarki, polskiego budżetu i polskiego systemu bankowego i systemu finansowego dopiero 2010 r.
Spadki, spadki…
Zyski większości banków komercyjnych spadły w I kw. 2009 r. średnio o 70 – 80 proc., choć są i takie, którym zysk spadł nawet o 90 proc., są również tacy, którzy w ogóle nie mieli zysków. Najlepsi mają wyniki w granicach 30 do 90 proc. Gorsze niż w I kw. 2008 r. Nie wiadomo też, na ile są one dotknięte cudowną, kreatywną księgowością. Niewątpliwie to nie koniec kłopotów banków zarówno z odpisami z tytułu opcji, innych kredytów, z tytułu wojny depozytowej czy też potencjalnego bankructwa coraz większej liczby polskich przedsiębiorstw. I to nawet tych dużych przedsiębiorstw. Nie mówiąc już o kłopotach, jakie mogą się pojawić w związku z kredytami walutowymi, np. we frankach szwajcarskich, po nowelizacji budżetu na przełomie czerwca i lipca i po powstaniu gigantycznej dziury budżetowej Rostowskiego rzędu 10 mld zł, z powodu której znacznie osłabi się polski złoty. Niewykluczone, że będzie to 5,50 zł za euro. Nawet najbardziej rozpaczliwe sposoby ratowania wyników banków poprzez podnoszenie opłat, drakoński wzrost marż i prowizji, dodatkowe opłaty, grupowe zwolnienia pracowników nie dadzą spodziewanego rezultatu. To półśrodki w obecnej fazie kryzysowej.
Kto pierwszy pod młotek?
Kilka znanych banków w najbliższych miesiącach może zniknąć z polskiego rynku. I to nie tylko z powodu dramatycznych problemów ich spółek matek, takich jak ING Group, KBC, irlandzkiego AIB, niemieckiego Commerzbanku. Mogą też zniknąć z powodu gigantycznych błędów w zarządzaniu, zwłaszcza w pozbawionej wszelkiej refleksji skali zagrożeń związanych z rynkiem akcji kredytowej, wojną depozytową. Ostatnio wyszło na jaw, że właściciel BRE Banku, niemiecki Commerzbank, ma ponad 100 mld złych kredytów i toksycznych aktywów i pilnie potrzebuje pomocy państwa. A przypomnijmy – zysk netto BRE Banku w I kw. tego roku spadł z 344 mln w zeszłym roku do zaledwie 77 mln.
Na pozór atrakcyjne
Irlandzki AIB mimo 3,5 mld euro zastrzyku pomocy od rządu w Dublinie wcale nie jest w dobrej kondycji i będzie potrzebował kolejnej, co najmniej 1,5 mld euro pomocy. Jego złe długi zbliżyły się do kwoty aż 5 mld euro. Właściciel 70 proc. działającego w Polsce BZ WBK zamierza więc sprzedawać co się da, nawet to, co na pozór jest jeszcze atrakcyjne. Na razie pakiet akcji BZ WBK był oceniany przez analityków na 3,8 mld złotych. To około 700 – 800 mln euro. Ale to pobożne życzenia właściciela i cena na dziś abstrakcyjna. Czy ktoś da tyle za bank, który ma zysk w I kw. o 51 proc. mniejszy niż w I kw. 2008 r., choć i tak na tle innych banków to wynik niezły. Ale ten bank ma też 160 mln zł rezerw odpisanych w I kw. tego roku.
Śmiech przez łzy
Czy ktoś tyle da za BZ WBK, skoro ten bank udzielił kredytów na kwotę 36 mld zł, a samym deweloperom pożyczył aż 13 mld zł ? Ciekawe kiedy, i czy w ogóle, te pieniądze od deweloperów wrócą do banku, gdy wielu polskim deweloperom grozi realne bankructwo. Będą więc niewątpliwie w tym banku potrzebne nowe rezerwy i nowe odpisy. BZ WBK jest bardzo mocno zaangażowany w kredytowanie nieruchomości – to aż 51 proc. jego portfela kredytów korporacyjnych. Dziś nikt na świecie nie płaci przecież premii za przejęcie kontroli nad bankiem. Tłumu chętnych na nabywanie banków nie ma. Nic dziwnego, że Danny DeVito w reklamie banku BZ WBK łapie się za głowę i mówi coś o „kaszanie”, ale być może to tylko przypadkowy zbieg okoliczności.
Gigantyczne straty
ING, właściciel obecnego i tak świetnie reklamowanego ING BSK, traci z kwartału na kwartał. W pierwszym kwartale 2009 r. ING stracił kolejne 800 mln euro, a rezerwy na złe długi to odpis kolejnych blisko 800 mln euro. Istniejący od XVIII w. bank również rozważa bardzo poważnie wyprzedaż swych aktywów, mimo że już otrzymał od państwa pomoc w wysokości 10 mld euro. Chce na wyprzedaży zarobić aż 8 mld euro. Nie można wykluczyć, że obejmie to również aktywa holenderskiego banku w Europie Środkowo-Wschodniej, i to na przykład w Polsce, czyli ING BSK.
Raty się nie skończą
Bank ten ma olbrzymi, bo aż 10-proc. udział w rynku kredytów korporacyjnych i udzielił tych kredytów na kwotę aż 18 mld zł. Wyniki ING BSK w Polsce za pierwszy kwartał nie są zachwycające. Zysk banku spadł ze 173 mln w I kw. ubiegłego roku do zaledwie 80 mln w pierwszym kwartale obecnego roku. W Polsce rynek kredytów korporacyjnych wynosi 18 mld zł, kredytów detalicznych 8 mld zł. Współczynnik ROE z 20 spadł zaledwie do 8 proc. Raty na odpisach za I kw., jak widać, raczej się nie skończą. Zostają jeszcze przecież problemy opcyjne. Zysk ING BSK jest więc niższy aż o 53 proc. w stosunku do ubiegłorocznego.
Belgowie nad przepaścią
Belgijski bank KBC, właściciel Kredyt Banku i Warty, która miała w pierwszym kwartale 41 mln straty, poprosił o zawieszenie notowań akcji na giełdzie w Brukseli i prowadzi rozmowy o gigantycznej pomocy ze strony rządów z Walonii, Flandrii i Belgii, a jest już po dwóch akcjach ratowania przez władze w kwocie 7 mld euro. Belgijski KBC stanął niewątpliwie nad przepaścią. Nowy plan pomocy i gwarancji dla tego banku opiewa na astronomiczną kwotę 22,5 mld euro. Czy to może mieć wpływ na losy Kredyt Banku i Warty? Oczywiście że tak i to decydujący w nieodległej przyszłości. W pierwszym kwartale Kredyt Bank zanotował 36 mln zł straty. Licząc jednak zmiany w kapitale Kredyt Banku, to strata w kategorii dochód całkowity przekroczyła 155 mln zł. Fundusze własne banku zmniejszyły się aż o 122 mln zł. Współczynnik wypłacalności spadł do poziomu 8,43, a odpisy sięgnęły kwoty 160 mln zł. To wszystko dopiero w pierwszym kwartale.
Włoski problem
Ryzyko bankructwa europejskich banków wyraźnie rośnie. Czy pociągną za sobą swoje spółki córki? Kredyt Bank obok BZ WBK, Millennium czy Citi Handlowego może być jednym z pierwszych banków wystawionym w ramach tzw. kryzysowej wyprzedaży. Inny potentat, włoski Unicredito, właściciel jednego z największych w Polsce banków Pekao S.A., od dawna przeżywa ciężkie chwile. A przyszłość wcale nie rysuje się dla niego różowo. W pierwszym kwartale Włosi zarobili 447 mln euro i było to o 60 proc. mniej niż w roku ubiegłym. Jeśli sytuacja na Ukrainie i Węgrzech oraz w Polsce, Bułgarii, Rumunii, Słowacji oraz krajach bałtyckich będzie się nadal pogarszać, straty Unicredito mogą być jeszcze większe. A Unicredito czerpie z Europy Środkowo-Wschodniej aż 55 proc. swoich zysków. W sumie sytuacja może być jeszcze gorsza. Rezerwy Unicredito na niespłacone długi w pierwszym kwartale 2009 r. to kwota 1 mld 650 mln euro. I to nie koniec, bardzo drogo, jeszcze drożej będą kosztować Unicredito straty na Ukrainie.
Pekao ma problemy?
Zysk banku Pekao SA, którego właścicielem jest właśnie Unicredito, za pierwszy kwartał spadł do 566 mln zł z ponad 1 mld 140 mln w ubiegłym roku i był o blisko 30 proc. mniejszy niż w pierwszym kwartale 2008 r. Bank zaprzestał jednak podawania wielkości swych przychodów – bardzo ważnego wskaźnika. Wydaje się, że Pekao SA ma spore problemy, gdy idzie właśnie o przychody i spadek marży. Najprawdopodobniej w II kw. tego roku będzie musiał zawiązać znacznie większe rezerwy, bo te w I kw. były niewystarczające. Pamiętajmy, że Pekao SA obsługuje 15 tys. dużych polskich firm, które będą dopiero miały poważne problemy w drugiej połowie tego roku oraz 250 tys. małych i średnich przedsiębiorstw, które już mają poważne problemy, a kredyty udzielone firmom przez Pekao SA to kwota 60,5 mld zł. Kredyty dla ludności to też niebagatelna kwota ok. 29 mld zł.
Nikt nie chce AIG
Również wyniki innego giganta na polskim rynku PKO BP za I kw. nie zachwyciły. Zysk PKO BP za I kw. wyniósł zaledwie 540 mln zł. Analogicznie w I kw. 2008 r. było to blisko 1 mld zł, dokładnie 951 mln zł. Zysk spadł zatem o 43 proc. Wynik odsetkowy spadł o 18 proc., rezerwy są na razie na poziomie 374 mln zł, ale olbrzymie straty w wypadku KredoBanku na Ukrainie mogą dramatycznie powiększyć te odpisy. Straty ukraińskiego ramienia PKO BP w I kw. tego roku wynoszą aż 43 mln zł. PKO BP właśnie zrezygnował z zakupu AIG Polska w obawie o jakość portfela kredytowego. Nikt nie zapłaci przecież za AIG ani półtora miliarda złotych, ani nawet miliarda. Tym bardziej, że chętnych do wykupienia AIG Polska będzie coraz mniej. PKO chce też wyjść z Banku Pocztowego pod presją Ministerstwa Skarbu Państwa, a przypomnijmy, że ma on tam 25 proc. akcji, pozostałe 75 proc. ma Poczta Polska. Akcje Banku Pocztowego posiadane przez PKO BP wyceniane są na 175 mln zł. PKO BP ma również 5 proc. akcji Banku Ochrony Środowiska. Ale najgroźniejsze dla samego PKO BP byłoby odebranie dywidendy przez Ministerstwo Skarbu, na co minister skarbu Aleksander Grad już sobie ostrzy zęby. Dziś PKO BP powinno raczej przejmować upadające banki, a nie pozbywać się gotówki w niebagatelnej kwocie 1,5 mld zł, gdyby dywidendę odebrano.
Pompowanie nie pomaga
Teraz też widać, co wart był podział BPH, a następnie fuzja z Pekao SA w 2007 r., dla której zmieniono nawet polskie prawo bankowe. Zysk BPH był ujemny w I kw. Było to 34 mln straty. Był więc niższy aż o 91 proc. od wyników I kw. A bank czekają jeszcze znaczne odpisy związane z redukcją zatrudnienia w tych bankach. Zysk Millennium Banku spadł ze 127 mln zł do 12 mln zł i był mniejszy aż o 90 proc. Był dwa razy niższy od tego, co zakładali analitycy. Rośnie również poziom jego kredytów wyraźnie zagrożonych. Trudno nie wspomnieć także o poważnych tarapatach właściciela Banku Handlowego Citibanku, którego sytuacja w USA okazała się jedną z najgorszych. Potrzebuje on dokapitalizowania w USA rzędu 30 – 40 mld USD. Z przyzwoitego Banku Handlowego uczyniono podrzędnego gracza z poważnymi kłopotami. Zysk Citi Handlowego w I kw. 2009 r. był aż trzykrotnie niższy niż w I kw. 2008 r. Spadł ze 180 mln do 46 mln zł. Rezerwy wzrosły zaś do 150 mln zł, z czego 57 mln zł to rezerwy na opcje walutowe i wydaje się, że to nie koniec rezerw i odpisów w tym banku.
Listy transferowe otwarte
Właściciela zmienił już obecny w Polsce Fortis Bank. Jego strata za I kw. to 52 mln zł. Belgów zastąpili Francuzi z BNP Paribas. Niektórzy już czekają aż sytuacja na polskim rynku jeszcze się pogorszy, a to stanie się w kolejnym kwartale. Wyceny potencjalnych ofiar do połknięcia jeszcze spadną. Problem w tym, że decyzje o fuzjach i przejęciach będą już teraz zapadać poza Polską, bo głupio pozbyliśmy się sektora bankowego i tym samym wpływu na polską gospodarkę. Jeżeli chodzi o Bank Santander, to na razie znika polski oddział kredytów hipotecznych i zapewne już wkrótce całkowicie zniknie z naszego rynku.
Prezesi liczą na cud
Z dnia na dzień przybywa zmartwień prezesom banków komercyjnych działających w Polsce. Jedni spodziewają się szybkiego zakończenia kryzysu, inni oczekują dokapitalizowania przez zagraniczne centrale. Większość prezesów banków uważa, że gorzej już być nie może, więc teraz już będzie tylko lepiej. Tymczasem mogą się poważnie zdziwić, gdy straty się jeszcze powiększą w kolejnych kwartałach. Tym bardziej, że recesja może przekroczyć spodziewane przeze mnie minus 2 proc. Bo niby dlaczego mamy być znacząco lepsi niż Niemcy, Węgry czy Słowacja. Rozwój wypadków i nonszalancja decydentów oraz absolutna klęska wzrostu gospodarczego w Niemczech, szacowana na 6 – 7 proc. recesji i u naszych wschodnich sąsiadów powoduje, że wynik PKB w Polsce w 2009 r. może być nawet gorszy. Nikt nie będzie dokładał pieniędzy, gdy sam musi prosić o pomoc. A chodzi tu o ogromne sumy. Co ciekawe, banki obecne w Polsce już transferują pieniądze do swych central macierzystych. Niewielki stosunkowo Raiffeissen Bank Polska udzielił na polskim rynku kredytów na kwotę ok. 18 mld zł. Był również dość aktywny na rynku opcji walutowych.
W czarnej dziurze
Zagraniczne centralne banków działających w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej nie tylko są w coraz większych kłopotach finansowych, ale i coraz większej panice i zakłopotaniu. Wali się bowiem z hukiem dobrobyt zbudowany na kredyt na dotychczasowych dojnych krowach czy kurach znoszących złote jaja. W Europie Środkowo-Wschodniej totalnej destrukcji ulegają przecież budżety, finanse publiczne, między innymi Litwy, Łotwy, Estonii, Węgier, a wkrótce również Słowacji i Polski. PKB w tych krajach spada w skali od 15 do 18 proc. w ciągu roku i to bez trzęsienia ziemi. I to również bez względu na to, czy ten kraj ma euro czy nie – jak na Słowacji, gdzie PKB za pierwszy kwartał szacowany jest na poziomie –5 proc.
Dłużej i poważniej
W tym całym szale deficytu, obrotu pieniądzem, produkcja przemysłowa i eksport notują w kolejnych miesiącach kolejne minima w Europie Środkowo-Wschodniej. Niestety, już wkrótce dołączymy do tej niechlubnej czołówki. Do Polski wszystko przychodzi z pewnym opóźnieniem, ale trwa dłużej, a negatywne skutki są znacznie głębsze. Tak będzie również z kryzysem bankowym. Kryzys bowiem potrwa co najmniej dwa lata. Banki przestają już udzielać kredytów przedsiębiorstwom. Jeżeli komuś udzielają, to jeszcze klientom indywidualnym. Przedsiębiorcy wycofują więc swoje oszczędności z banku, aby jakoś powiązać koniec z końcem. Kredyty stają się zbyt drogie, a fala bankructw, zwłaszcza większych przedsiębiorstw, dopiero przed nami. Tyle banków, ile obecnie funkcjonuje nie będzie potrzebne na polskim rynku. Tym bardziej, że te, które weszły ostatnio, radzą sobie lepiej niż te, które były pierwsze.
Zatoniemy?
Jak mówi premier Donald Tusk – Polska jeszcze jest nad wodą, ale chciałoby się zadać pytanie: jak długo? Można oczywiście podchodzić do problemu tak, jak do prywatyzacji stoczni, czego wyrazem jest stanowisko wicepremiera Pawlaka, który mówi, że coś tam słyszał o inwestorach w polskich stoczniach w Internecie, czy wiceministra skarbu, który mówi, że lepiej nie grzebać w szczegółach, kto kupił polskie stocznie. Ale takie zamykanie oczu na rzeczywistość niczego dobrego nie przyniesie.
Janusz Szewczak
Niezależny analityk gospodarczy
źródło: GF
Komentarze
[2009-05-24] czytelnik z forum
Panie Grzegorzu, może Pan Szewczak rozwinął by wpierw nieco swój talent pisarski nie wspominając o podbudowie merytorycznej swoich przewidywań? Mam wrażenie (może błędne) że poziom tej twórczości jest stanowczo poniżej poziomu Pana analiz i brzmi tu jakiś lekki dysonans. Nie żebym miał coś przeciwko tzw. "plurealizmowi" poglądów ekonomicznych i wypowiedzi. Generalnie czepiam się detali (np. wymieniona, niepełna lista polskich banków) bo ogólna wizja postrzegania naszego systemu bankowego jest prawidłowa. Jak Pan Janusz Szewczak poczytałby wpierw troszkę Pana wcześniejsze analizy to może poprawi mu odrobinkę "warsztat" a wtedy wszyscy na tym skorzystają.
[2009-05-25] bieżący obserwator sytuacji
Nie negowałbym powyższego artykułu, pomimo może wielu nietrafionych analiz ekonomicznych P. Szewczaka większość argumentów ma swoje odzwierciedlenie i można namacalnie o tym się przekonywać czytając kolejne doniesienia nt poszczególnych banków działających w Polsce czy ich zagranicznych głównych udziałowców. Zapewne niedługo czas pokaże w jakim kierunku pójdą rozwiązania problemów głównych graczy europejskich. Lepiej nie być tym zaskoczonym i czekać w pogotowiu na przejęcie dużej porcji z tego tortu w kraju, tylko istnieją poważne obawy o wiarygodność rządu w czyim interesie działa.
[2009-05-27] andreas2009
Polskę można uratować ,przynajmiej zatrzymać proces rozkladu państwa. Ale na to potrzeba radykalnych i gwałtownych rozwiązań do przeprowadzenia ich nie ma liderów. Sprzedajcie resztę wykształciuchy i zamknijcie drzwi..................
[2009-05-30] do andreas2009
a co jakis kompleks masz na punkcie wyksztalcenia? pewnie jestes z pis to trzym gebe bo kaczory zdezerterowaly i uciekly przed kryzysem, a zamiast oszczedzac w czasach koniunktury to wydawali na prawo i lewo..... takie mieli pojecie o ekonomii.
[2009-06-03] do wykształconego
Pojęcie o ekonomii to ma JVR, min. zresztą, i premier, a nie wiedzą co nas czeka i jakie mają wpływy do budżetu w czerwcu ! ŻENADA !
[2010-02-01] gość
Polacy-Naród , który już stracił państwo ( sejm , rząd ) przemysł i banki , teraz czeka aż obcokrajowcy ,,zgdonie z polskim prawem ,, zabiorą im terytorium.